Merhamet; sevgi kaynaklı bir duygudur; sevilmeyi ve sevmeyi içinde barındıran, şefkat hissini, yardımseverlik davranışını çağrıştıran bir olgudur.
Yaşamın her evresinde kendisinin farkında olduğu gibi etrafındakilerin de farkında olan, kendisini çevreleyen dünya ile mutlu olmayı başarabilen, dünyaya olumlu bir pencereden bakan bir çocuk için yaşam hiç şüphesiz daha kolay ve keyifli olacaktır.
Böylesi bir yaşam; almayı bildiği gibi vermeyi de bilmeyi, paylaşmayı öğrenmiş olmayı, karşılıksız bir şeyler yapabilmeyi, mutlu etmekten mutlu olmayı ve bunun gibi daha pek çok davranış ve duygu çeşitliliğini gerektirir.
5-6 yaş çocuğu bilişsel kapasitesi sayesinde, anlayan, anlamlandıran ve anlatabilen bir bireydir.
Yetişkin dünyasıyla, yaşıtlarıyla, etraftaki canlılarla ve tüm hayatla kurduğu ilişkilerde merhametli olabilmeyi başarabilecek ve bunun tadına varabilecek düzeydedir.
Gelişimsel olarak anlamsız inatlarından, “hayır”larından kurtulmuş, hepsi benim bakış açısından çıkmış, sosyal hayata yatırımı artmıştır.
Bu döneme gelene dek özellikle yakın çevresinde gördüğü örneklerle zaten sevmek, merhamet etmek, acımak gibi duyguların ne olduğunu, nasıl kullanıldığını ve ne işe yaradığını öğrenmiştir.
Ancak her yeni günde bunları tecrübe etmek için daha fazla imkanı olmaktadır. Bu imkanların olması gerektiği şekilde değerlendirilmesi için bir yetişkinin ona örnek olması çok önemlidir.
Aile içindeki bireylerin birbirine gösterdiği şefkat, merhamet, özen ve saygı çocuk için ilk öğrenme yeridir.
Hasta varsa ona yardımcı olmak, uyuyan varsa üstünü örtmek ve biraz daha sessiz olmaya çalışmak, bir ihtiyara su getirmek, canı acıyan birinin yarasına bakım yapmak gibi çok insani temel davranışları çocuk ailesi içinde deneyimler ve öğrenir.
Bunlar yaşanırken, ebeveynlerinden birinin bunları sözel ifade etmesi çocuk için çok önemlidir.
Çünkü bu; yaşantılananların duygusunu ve düşüncesini çocuğun hafızasına kaydetmesine yardımcı olur.
“Baban bugün çok yorulmuş, bak uyuyakalmış, uyurken insanlar üşüyebilirler, üstünü örtsek ve rahat uyuması için ses çıkarmamaya dikkat etsek çok iyi olur.” şeklinde bir dillendirme, çocuğun bağlantılar kurmasını, öğrenmesini, annesinin duygusunu anlamasını, aynı duyguyu kendisinin de hissedebilmesini ve gelecekteki benzer durumlarla ilgili beklentinin ne olabileceğini kavraması açısından çok önemlidir.
Annenin, uyuyan babanın üstünü örtüp “sessiz olun babanız uyanmasın” demesinden çok daha fazla bilgi taşır.
Çocuğa yardım etmek ve çocuktan yardım istemek çocuğun yardımseverlik duygusunu geliştirmeye yardımcı olan bir başka aşamadır.
[quads id=1]
Yardım isteme durumunda bunun sizin için olan anlamını ve önemini ona anlatmanız, ona yardım etmekten duyduğunuz mutluluğu onunla paylaşmanız, çocuğunuzun yardımsever oluşu mutlu olmakla eşleştirmesini sağlayacak, fedakarlıkta bulunmanın keyifli olabileceğini ona öğretecektir.
Bakkaldan, marketten bir şey alırken bir tane de arkadaşına veya kardeşine almasının güzel olabileceğini hatırlatmak çocuğun paylaşım duygusunu geliştiricidir.
Bir fakire yardım etmenin önemini anlatmak ve çocuğun kendi eliyle bir şeyler vermesini sağlamak, onu vermeye, bencil olmamaya alıştıracaktır.
Özellikle ailenin diğer canlılara karşı gösterdiği özen ve merhamet, çocuk için çok belirleyicidir.
Kış günü yemek bulması çok zor olan kuşlara ekmek vermek, bir yavru kediye süt vermek, evde yenen yemeğin artanını bir köpeğe götürmek ve bunları neden, niçin yaptığımızı çocuğa açıklamak, onun insan dışındaki canlılarla da merhamet duygusunun gelişmesine yardımcı olacaktır.
Çiçeğin neden koparılmaması gerektiği, kupkuru kalmış bir çiçeğe su vermenin ne demek olduğunu ve neden insanı mutlu edeceğini çocuk hep çevresinden öğrenir.
Canlıya değil cansıza bile merhamet etmenin erdemine ulaşabilen bir ailede çocuğun tüketici kültürünün duygusuzluğundan uzak bir anlamlar dünyası kurması, daha çok üretmesi, düşünmeye daha çok yatırım yapması, ilişkileri öncelemesi ve önemsemesi anlamına gelir.
Çocuğun duygusal zekasının gelişmesi bu anlamda da çok önemlidir.
Bu yüzden de insanların güzel davranışlarını fark etmesini sağlamak, insan davranışlarının açıklamasını yapmak, güzel bulduklarınızı takdir etmek, neyin neden doğru ve istenen, neyin neden yanlış ve istenmeyen davranış olduğunu açıklamak çocuk için bedeli karşılanamayacak bir sermeye olacaktır.
Merhametin ve yardımseverliğin neden önemli olduğunu anlatmak gerekir.
Çocuğun başkalarının duygu durumunu anlayacak verilerinin olması demek, nasıl davranacağı hakkında da seçeneklerinin olması demektir.
Hangi durumda nasıl davranması gerektiğini bilen çocuk, insan ilişkilerinde, hayatla kurduğu ilişkide daha sağlıklı ve daha dayanıklı olacaktır.
Uzm. Psk. Dan. Ömer Akgül