Çocuk: Anne neden üzgünsün?
Anne: Üzgün, falan değilim. Haydi, sen kendi işine bak.
Çocuk döner babasına bakar.
Baba: Anne’ni rahat bırak; üstüne vazife olmayan şeylere karışma.
Çocuk şaşkın, annesine bakar
Annenin gözleri dolar ve biraz sonra ağlamaya başlar
Baba: Bak gördün mü ne yaptın! Haydi çık dışarıya. Git.
Çocuğun kafası karışmış, anlayamamış, korkmuş, üzülmüş ve bir boşluk içine düşmüştür. İçi acır ve bu acıyı unutmak için hemen oyuna dalmak ister. Oyunla olayı unutur.
Çok acı veren bu tür olayları oyun oynayarak unutmayı çocuklar çabuk öğrenir. Ama bu tür olayların sayısı arttıkça çocuk içine kapalı, korku dolu, kendine olan güvenini kaybetmiş, karamsar biri olarak büyümeye başlar.
Ailelerde gelişimi olumsuz etkileyen özelliklerden bazıları şöyle:
1- Çelişkili mesajlar (baba sigara içerken sağlığın her şeyin temeli olduğunu söyler);
2- Gerçeğin inkarı (yukarıda anlatılan ufak öyküde hem anne hem de baba çocuğun gözü önündeki gerçeği inkar etmişlerdir);
3- Ana-babanın yalan söylemesi (doktora götürüp, iğne yapmayacak, dedikten beş dakika sonra çocuğa iğne yapılması);
4- Çocuğun aklına, düşünmesine, soru sormasına ilgisizlik ve saygısızlık (çocuğun sorularını duymayan ya da duymamış gibi davranarak yanıtlamayan aile ortamı).
Çocuğun özdeğerini geliştirip keşfetmesi için çocuğun aklına, gözlem yapma ve düşünme yeteneklerine önem vermek ve ilgi göstermek gerekir.
Verilen kısacık öyküde, çocuğun algılamalarının önemli olmadığı, çocuğun aklının yaşamla ilişkisinin olmadığı, onun aklının işe yaramadığı, aklının çocuğun kendi yaşamına anlam veremeyeceği söylenmiştir.
Yüksek sesle değil, sessizce söylenmiştir. Böylece çocuk içinde yaşadığı dünyayı kendisinin anlayıp kavrayamayacağını “anlamıştır.” Yaratılıştan anlam vermeye programlanan çocuğa anababa, senin bu yeteneğin yok, demiştir.
Bu acı verir; acıyı unutmak için çocuk oyuna başvurur. Ama çocuğun aklını yok sayan bu tür olaylar sık sık olmaya devam ettiği zaman, kötü etki damlaya damlaya göl olur. Sonunda çocuk özünden, yani canından kopar, uzaklaşır.
Özdeğerini keşfetmesi için ailede çocuğun aklına değer verilmesi gerekir. Anne ve baba çocuğun özdeğer gelişimini olumsuz etkileyebilir:
(1) “yeteneksizsin” imasında bulunur;
(2) “sulu gözlüsün” der;
(3) alay eder, küçük düşürür;
(4) onun söylediklerine ve düşüncelerine önem vermez;
(5) çocuğu utandırır ve suçlu hissettirir;
(6) aşırı korur;
(7) ya da tamamıyla başıboş bırakır;
(8) algılarına güvenmez;
(9) gözü ününde olup biten sanki olmuyormuş gibi davranır;
(10) dayakla sindirir;
(11) cinsel yönden istismar eder;
(12) onun doğuştan kötü, değersiz ve günahkar olduğu inancını yansıtır.
Böyle yetişen insanlar, öfkeli ve yalnız yaşarlar..
— Doğan Cüceloğlu
