Çocuk ve Disiplin: Mola Yöntemi Çocuğunuza Zarar Veriyor
Mola yöntemi ebeveynler tarafından kullanılan ve pediatrlar ve çocuk gelişimi uzmanlarınca en sık önerilen, en popüler disiplin tekniklerinden biridir. Peki, bu yöntem çocuklar için iyi mi? Etkili mi? İlişkiler ve gelişen beyin üzerine yapılan en son araştırmalar öyle olmadığını söylüyor.
Nöroplastisite, yani beynin uyum sağlayabilme kapasitesi üzerine yapılan çalışmalar, tekrar eden deneyimlerin, beynin fiziksel yapısını gerçekten değiştirdiğini kanıtladı. Çocuk ve ona bakım sağlayanlar arasında disiplinle ilgili etkileşimler geniş miktarda çocukluk deneyimini kapsadığından, ebeveynlerin çocuklar yanlış bir davranış sergilediğinde nasıl tepki vereceklerini dikkatlice düşünmeleri çok önemli hale geliyor. Disiplin öğretmek içindir – cezalandırmak için değil – çocuklara uygun davranışları öğretmenin yollarını bulmak sağlıklı gelişim için vazgeçilmezdir.
Peki ya mola yöntemi? Birçok durumda, molaların çocuğa sunduğu birincil deneyim izole olmadır. Sabırlı ve sevecen bir tutumla önerildiğinde bile molalar çocuklara, bir hata yaptıklarında ya da zor bir anlarında kendi başlarına kalmaya mecbur bırakılacaklarını öğretir. Bu, özellikle de küçük çocuklar tarafından reddedilme olarak deneyimlenir. Dahası, çocuklara “Ben seninle birlikte olmayı ve senin yanında olmayı yalnızca aklın başında olduğunda istiyorum” mesajını iletir.
Sorun şu ki, çocukların ilişki kurmaya derinden ihtiyacı vardır. Bağlanma konusunda on yıllar boyu süren araştırmalar özellikle sıkıntılı zamanlarda bizi umursayan insanların yanında olmaya ve onlar tarafından yatıştırılmaya ihtiyacımız vardır. Fakat çocuklar duygusal kontrolü kaybettiklerinde ebeveynler genellikle onları odalarına yerleştirir ya da “yaramazlık sandalyesinde” onları yalnız bırakarak, bu duygusal sıkıntı anını yalnız başlarına yaşamaları gerektiğini ima ederler.
Çocuklar, duygusal olarak aşırı yüklendiklerinde bazen yaramazlık ederler; onların yoğun duyguları ve durumun gerektirdikleri, içsel kaynaklarına baskın gelir. Bir ihtiyacın ya da büyük bir duygunun ifadesi, bu nedenle, saldırgan, saygısız ya da işbirliği etmeyen bir davranışla sonuçlanır. Bu da çocukların bazı kendini düzenleme becerilerini henüz edinmediklerinin kanıtıdır. Yaramazlık, genellikle sakinleşmek ve bir miktar iletişim için bir yardım çığlığıdır.
Anne babanın yanıtı, çocuğu izole etmek olduğunda, çocuğun içgüdüsel psikolojik bir ihtiyacı karşılanmadan kalır. Hatta beyin görüntüleme çalışmaları ilişkisel acının, mesela reddedilmeden doğan acının, beyindeki aktivite bakımından fiziksel acıyı deneyimlemeye çok benzediğini gösteriyor.
Her şeyden öte, molalar genellikle disiplinin hedeflerine ulaşmak konusunda etkili değildir: yani davranışı değiştirme ve becerileri geliştirme konusunda. Ebeveynler molaların çocukların sakinleşmesine ve davranışları üzerine düşünmesini sağlayacağını düşünürler. Fakat, molalar sık sık çocukları daha sinirli ve daha düzensiz hale getirerek kendilerini daha az kontrol edebilme ya da ne yaptıkları hakkında daha az düşünmeye yol açtığı gibi, onları cezalandıran ebeveynlerinin ne kadar kötü davrandığına daha çok odaklanırlar.
Çocuklar böyle kötü, adaletsiz bir anne ya da babaya sahip oldukları için kötü şanslarına lanet ederken, içgörü geliştirme, empati kurma ve problem çözme gibi becerileri edinme fırsatını kaçırırlar. Onları molaya bırakmak, başka türlü bir disiplin yönteminin odaklanabileceği türden diğer becerileri edinme fırsatından onları mahrum bırakır. İşbirliği, karşılıklı konuşma ve saygının önemini vurgularken, net sınırlar koymak çocuklara, meseleleri kendi başlarına çözebilen aktif ve empati kurabilen karar mercileri olma şansını tanır.
Bir dahaki sefere disiplin ihtiyacı ortaya çıktığında, aileler bir molanın tam tersi olacak bir yöntem denemeliler: çocukla birlikte oturmak, konuşmak ya da onu rahatlatmak gibi sevgi dolu bir bağ kurmak. Sakinleşmek için zaman tanınması, davranışlarını nasıl durduracaklarını ve üzerine nasıl düşüneceklerini onlara öğretmek çocuklar için çok değerli olabilir. Özellikle daha küçük çocuklar için böylesi bir düşünme ancak ilişki içinde yaratılabilir, izolasyonla değil. Ve tüm bunlar ebeveynliği çok daha etkili ve uzun vadede mükafatlandırıcı kılar.
