“Devir ekonomi devri” diye sürekli aynı cümleyi duyuyoruz. Aslında geçmişten günümüze bu hep böyleydi fakat bizler farkında değildik. Farkına vardığımızda ise neye nereden başlayacağımızı şaşırdık.
Ekonominin ne olduğunu anlatmaya başlamanın yeri esasında çocuklardır. Evet, eğer ülkemize dair bir şeylerin düzelmesi için geleceğe dokunmak istiyorsak çocuklardan başlanmalıdır.
Tabi bunun en güzel yolu da ailelerden geçiyor. Tüketim çılgınlığını şöyle bir düşündüğümüzde ne demek istediğimi anlayacaksınız.
Birçok çocuk paranın nasıl yönetileceğiyle ilgili bilgi sahibi olmadan yetiştiriliyor. Bu süreç ilkokuldan üniversiteye kadar devam ediyor. Sonrası için ise bir şeyleri düzeltmek ve kısıtlamak oldukça zor oluyor.
Dolayısıyla ilerde daha büyük yanlışlar yapmamaları için ebeveynlerin çocuklarına küçük yaştan itibaren para kazanmanın, tasarruf yapmanın ve uzak durulması gereken tüketim davranışlarının önemini öğretmeleri gerekir.
Ekonomistler, çocuklukta şekillenen tercihlerin ve kökleşen davranışların önemine dikkat çekiyor. Bu bağlamda ekonomiyi erken yaşlarda anlamak, yetişkin dönemdeki tercihlere yön verir. Örneğin kumbara alışkanlığı edinen çocuklar daha kolay para biriktirebiliyor.
Bu nedenle ailelerin mümkün olduğu kadar erken yaşta düzenli olarak harçlık vererek, harcama planı yaptırarak, heveslendirerek, gereksiz tüketimin zararları anlatılarak, tasarrufa özendirerek, gerektiğinde borç vererek ve ek para kazanma fırsatları sağlayarak çocuklarına uygun değerleri aşılamaya çalışmaları gerekir.
Peki, para yönetimini öğretirken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
• Çocuklara düzenli olarak harçlık verilmelidir.
• Çocuklara harçlığın dışında ek para kazanma fırsatı verilmelidir.
• Çocuklara harçlıklarını planlayarak harcamaları öğretilmelidir.
• Çocuklar harçlıklarından tasarrufa düzenli olarak pay ayırmaya özendirilmelidir.
Harçlıkla çocuklar kendi parasını hesaplamayı, matematiği, doğru satın alma kararları vermeyi, sınırlı kaynakları yerinde kullanmayı, kalan parasını değerlendirmeyi, birine yardım etmenin yararını, kendi ihtiyacını karşılamayı öğrenir.
Örneğin, 10 yaşında bir kuzenimle bakkala gittiğimde ne istersen al dediğimde birkaç şey alabiliyor. Fakat kendisini bakkala gönderdiğimde parasından kendine bir miktar daha kalsın diye daha az şey alıyor ve orada her şeyin fiyatına bakarak değerlendirme yapıyor.
Yani bu demek çocuklar kendi paralarını kullandıkları zaman, satın aldıkları ürünler için daha çok değerlendirme yapıyor demek.
Burada olduğu gibi çocuğun elde edebileceği paranın sınırını bilmesi; ürünlerin fiyatını düşünmesini, fiyatlar arasında muhakeme yapmasını ve seçim yapmasını sağlar.
Parayla ilgili sorumluluklarının olmadığı dönemden, kendi bireysel satın almalarına geçtiği dönem, çocukların parayla ilgili kavramları daha kolay anlamalarına yardımcı olur. Bu durum para yönetimini öğrenmelerini sağlar.
Merve Kantarcı Çulha
Gezgin Ekonomist