Aile ahlakı bir toplumsal kurum olarak aile içerisinde uyulması beklenilen davranış kurallarını ifade eder. Aile hiç şüphesiz toplumun temelidir.
Dolayısıyla aileyi oluşturan bireylerin aile kurumuna saygı duymaları, ahlaki davranış ve eylemlere önem vermeleri gerekir.
Eşlerin birbirlerine olan ahlaki sorumlulukları kadar, çocuklarına karşı da ahlaki sorumlulukları bulunmaktadır.
Anne ve babanın, çocukların ahlak sahibi bireyler olarak yetişmesinde çok önemli rolleri ve görevleri bulunmaktadır.
Çocuğa küçük yaşta verilecek düzgün eğitim, yaşamı boyunca yanlış olayların içine girmesini önleyecek ve doğruları prensip edinerek, çevresi ile uyumlu yaşamasını sağlayacaktır.
İnsanın ahlaki açıdan kendisine, aile fertlerine ve çevresine karşı sorumlulukları vardır. Bu kişi çocuk da olsa görev ve sorumluluklardan uzak tutulmamalıdır.
Ahlaki değerlerin dil öğrenmek gibi küçük yaşlarda kazanılacağı da unutulmamalıdır.
Aile de Çocuğun Ahlak Eğitiminde İlkeler
Çocuklar gelişim özelliklerine göre eğitilmelidir. Her yaşın kendine özgü gelişim özellikleri ve gelişim görevleri vardır.
Her yaşın özelliklerinin ve görevlerinin anne ve babalar tarafından bilinmesi diğer eğitim alanlarında olduğu gibi ahlak eğitiminde de çok önemlidir.
Bu durumu bilmeyen anne babalar, gelişim çağlarındaki çocuğun, bazı davranışlarını, ahlaksızlık olarak görmektedir.
Burada bilinmesi gereken, bu davranışların, o gelişim çağının doğal
bir özelliği ve normal olduğudur.
Anne baba tutumları da çocukların o dönemleri sağlıklı ve başarılı atlatmalarında önemlidir. “Bu dönemin bir özelliği hiçbir şey yapamayız.” gibi yanlış anne baba tutumları çocukların bu dönemi
sağlıklı ve başarılı atlatamamalarına sebep olacaktır.
Ailede İyi Bir İletişim Ortamı Oluşturulmalıdır
Çocuk, iyi bir ahlak eğitimini ancak iyi bir aile ortamında elde edebilir. Bu nedenle anne babanın çocuklarıyla sağlıklı iletişiminden önce eşlerin birbirleriyle iletişiminin iyi olması gerekmektedir.
Ahlak Eğitimine, Çocuğun Doğum Anında Başlanmalıdır
Çocuğun eğitimi ve özellikle ahlak eğitimi uzun ve zorlu bir süreçtir. Bu süreç doğumdan ölüme kadar sürmektedir.
Bu nedenle çocuğun ahlaki eğitimi doğumla birlikte başlar. Dünyaya yeni gelen bir bebeğin güvene sevgiye ve ilgiye ihtiyacı bulunmaktadır.
Bu ihtiyaçlarının sağlıklı bir şekilde karşılanması çocuğun ahlaki gelişimi açısından önem taşımaktadır.
Dengeli Bir Disiplin Sahibi Olunmalıdır
Disiplin, insanın yapmak istedikleri ile toplumun kısıtlamaları ve çevrenin istekleri arasında denge kurma gereğinden kaynaklanır.
Bu anlamda çocuğun davranışlarını disiplin altına almak, ona kullanılabilir özgürlük alanını öğretmek demektir.
Çünkü çocuğu tamamen özgür bırakmak, başkalarının haklarını çiğnemeyle veya kendisine ve çevresine zarar vermekle sonuçlanabilir. Ceza ve disiplin birbirine karıştırılmamalıdır.
Disiplin, kabul edilebilir nitelikteki davranışları belirleyen kuralların ve kontrollerin tümüdür.
Ceza ise çocuğun uymadığı kuralların karşılığında ödediği bedeldir.
Ödül ve Ceza Yerinde Kullanılmalıdır
Ödül yapılan iyi bir davranışının karşılığında çocuğa verilen bir teşvik aracıdır.
Ceza ise yapılan yanlış bir davranış
karşısında çocuğun davranışlarının sınırlandırılmasıdır.
Ahlak eğitiminde de bu iki kavramın dengeli ve sağlıklı
kullanılması gerekmektedir.
Çocuğa İyi Bir Örnek Ve Model Olunmalıdır
Eğitimde en temel ve etkili yöntem, anne babanın iyi bir örnek ve model olmasıdır. Çocuklar özellikle belli bir yaşa gelene kadar model alarak öğrenme yolunu tercih ederler.
Bu nedenle anne babalar da çocuklarını yetiştirirken sergiledikleri davranışlarına çok dikkat etmelidirler.
Sürekli küfür eden eşi ile olan iletişiminde yalana sıklıkla başvuran ve şiddeti hayatlarının bir parçası haline getiren ebeveynlerin çocukları da bu davranışları görerek sergilemeye başlayacaklardır.
Çocuk Okulda da Takip Edilmelidir
Çocuğun okula uyum ve başarısı, anne ve babanın, onu yetiştirmedeki başarının bir ölçüsüdür.
Ancak okula başlamakla, anne babanın eğitici görevini tamamen öğretmene aktardığını düşünmesi de yanlış olur.
Eğitim, okulda ve evde beraber yürütülmesi gereken bir süreçtir. Bu nedenle anne baba, çocuğu öğretim hayatında da takip etmeli ve bu aşamada öğretmelerine yardımcı ve destekleyici olmalıdırlar.
Aile Bireyleri Birlikte Hareket Etmelidir
Çocuğun eğitiminde aile bireylerinin birlikte hareket etmesi çok önemlidir.
Davranış birlikteliği, eğitimde sonuç almanın ilk ve temel şartıdır. Babanın hatalı olduğu bir davranış anne tarafından övgü ile karşılanırsa, annenin endişe ettiği bir davranış da baba tarafından teşvik edilirse çocuğun eğitiminde başarılı olmak mümkün değildir.
Çocukların ahlaki gelişimleri açısından iyi arkadaş edinmeleri de sağlanmalıdır. “Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.” sözünün de ifade ettiği gibi çocuğun arkadaşlarının onun eğitiminde çok önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir.
Ailenin sosyo‐ekonomik düzeyi de çocuğun ahlaki gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Farklı sosyo‐ekonomik düzeydeki ailelerde farklı moral değerler ve sosyal baskılar vardır.
Çocuğun ahlak eğitiminde en önemli kurum ailedir. Bunun yanında arkadaş ilişkileri, okul hayatı ve kitle iletişim araçları çocuğun ahlaki eğitiminde önemli bir rol oynamaktadır.
Eğer çocuk iyi davranışlara yönlendirilmezse kötü davranışlara yöneleceğinden çocuğun eğitimi ile ilgilenenlere büyük görevler düşmektedir.
KAYNAKLAR: Ergen ve Gelişimi Yetişkinliğe İlk Adım Prof. Dr. Z. Fulya TEMEL, Yrd. Doç. Dr. Ayşe B. AKSOY Nobel Yayınları, 2001, Ankara. Ailede Çocuğun Ahlaki Eğitimi Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN Nobel Yayınları, 2006, Ankara http://www.aktuelpsikoloji.com/cocuklarda‐ahlak‐gelisimi Psik. Dan. Nur Mulla, 2010